Bezpieczny przewóz materiałów niebezpiecznych zaczyna się od rozpoznania transportowanego ładunku. Do tego celu służy klasyfikacja ADR. W oparciu o tabele dostawcy określają, jaka klasa ADR opisuje daną substancję. Kolejny krok to określenie konkretnych zagrożeń, które mogą wystąpić w transporcie. Rezultaty klasyfikacji materiałów niebezpiecznych są umieszczane na pomarańczowych tabliczkach z przodu i z tyłu pojazdu transportującego śmiercionośne substancje.
Na krajowych drogach można je najczęściej spotkać na cysternach. To numery UN i HIN, które zawierają takie informacje na temat transportowanych materiałów, jak klasa ADR , rodzaj zagrożenia, właściwości materiału, grupa pakowania oraz grupa zgodności. Informacje te trafiają również do kart charakterystyki ładunku (MSDS).
Klasyfikacja ADR – gąszcz przepisów
Każdy groźny ładunek transportowany na polskich drogach określa klasa ADR. Te z kolei dzielą się na podklasy. Dlaczego klasa ADR jest ważna dla przewoźnika i kierowcy?
Właściwa klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według hierarchii substancji i związanych z nimi zagrożeń pomaga odpowiednio przygotować dokumentację przewozową, a także zabezpieczyć transport materiałów, jak również ich przeładunek. Klasyfikacja ADR bazuje na podziale na klasy UN.
| Klasa | Materiały niebezpieczne | Podklasa | Klasyfikacja ADR |
| 1 | Materiały wybuchowe | 1.1 | Materiały stwarzające zagrożenie wybuchem masowym |
| 1.2 | Materiały stwarzające zagrożenie rozrzutem, ale nie wybuchem masowym | ||
| 1.3 | Materiały stwarzające zagrożenie pożarem oraz małe zagrożenie wybuchem i rozrzutem | ||
| 1.4 | Materiały stwarzające tylko małe zagrożenie wybuchem w przypadku ich zapalenia lub zainicjowania podczas przewozu | ||
| 1.5 | Materiały stwarzające zagrożenie wybuchem masowym, które są na tyle niewrażliwe, że istnieje małe prawdopodobieństwo ich zainicjowania lub przejścia od palenia do detonacji w normalnych warunkach przewozu | ||
| 1.6 | Materiały skrajnie niewrażliwe, które nie stwarzają zagrożenia wybuchem masowym | ||
| 2 | Gazy | 2.1 | Gaz łatwopalny |
| 2.2 | Niepalny i nietoksyczny gaz | ||
| 2.3 | Gaz toksyczny | ||
| 3 | Płyny łatwopalne | Płyny łatwopalne | |
| 4 | Substancje stałe łatwopalne | 4.1 | Substancje stałe łatwopalne, substancje samoreaktywne, substancje polimeryzujące i wybuchowe odczulone stałe |
| 4.2 | Substancje stałe samozapalne | ||
| 4.3 | Substancje stałe wydzielająca w kontakcie z wodą palny gaz | ||
| 5 | Substancje utleniające | 5.1 | Substancje utleniające |
| 5.2 | Nadtlenki organiczne | ||
| 6 | Substancje toksyczne | 6.1 | Substancje trujące |
| 6.2 | Substancje zakaźne | ||
| 7 | Materiały radioaktywne | Materiały radioaktywne | |
| 8 | Substancje żrące | Substancje żrące | |
| 9 | Różne materiały niebezpieczne | Różne materiały niebezpieczne |
Klasyfikacja ADR – dlaczego jest tak ważna?
Klasyfikacja ADR stanowi podstawę do wygenerowania właściwych numerów UN i HIN, a także odpowiedniego wypełnienia dokumentów przewozowych. Odnalezienie się w gąszczu przepisów ułatwia profesjonalne szkolenie z ADR.
Przepisy nakładają na przewoźników obowiązek szkolenia szoferów, którym klasyfikacja ADR z pewnością przyda się w codziennej pracy. Transport materiałów niebezpiecznych wymaga dogłębnej znajomości przepisów i zachowywania bezpieczeństwa w przewozie materiałów klasy ADR. Towarów groźnych dla środowiska i życia ludzi, jak również stanu infrastruktury nie można przewozić bez ważnego zaświadczenia ADR.
Grupy pakowania
Po nadaniu numeru UN i właściwej nazwy przewozowej, klasy ADR umożliwiają dalszą klasyfikację substancji względem różnego stopnia zagrożenia. Jest to istotne w przydzielaniu jednej z trzech grup pakowania. Należy je przyporządkować materiałom z klas 3, 4, ale poza materiałami samoreaktywnymi, 5.1, 6.1 oraz 8 i 9. Nie należy do nich klasa ADR 7.
Grupy pakowania odpowiadają intensywności zagrożenia. I tak pierwsza z nich, oznaczona symbolami GP I lub I PG, oznacza materiały wymagające największej dbałości o bezpieczeństwo i najbardziej szczelnych zbiorników. W kodzie ADR pierwsza grupa pakowania oznaczana jest literą X. Z kolei druga grupa pakowania, o symbolach GP II lub PG II, przeznaczona jest dla materiałów o średnim stopniu zagrożenia. Tej grupie odpowiada litera Y w kodach ADR. Z kolei trzecia grupa pakowania, o symbolach GP III, PG III, odpowiada materiałom o niskim stopniu zagrożenia. Na tablicach ADR odpowiada za nią litera Z.
Grupy zgodności
To nie koniec, klasyfikacja ADR trwa dalej. Materiały z klas 3-9, ale bez klasy 7, są określane przez kody literowe oznaczające tzw. grupy zgodności. Pozwalają one na odpowiedni załadunek materiałów i odseparowanie substancji, które mogą ze sobą reagować. Ich nazewnictwo pochodzi z języka angielskiego. W kolejności są to to:
- A – asphyxiant (duszące),
- O – oxidizing (utleniające duszące),
- F – flammable (palne),
- T – toxic (trujące),
- C – corrosive (żrące),
- D – desensitized (odczulone, ciekłe zapalne),
- SR – self-reactive (samoreaktywne),
- S – self-heating (samonagrzewające się),
- W – wather-reactive (reagujące z wodą),
- P – preoxid (nadtlenki),
- I – infectious (zakaźne),
- M – miscellaneous (szkodliwe dla środowiska).
Z kolei w klasie 2 wyróżnia się 9 grup zagrożeń. To w kolejności:
- 1- gaz sprężony,
- 2 – gaz skroplony,
- 3 – gaz schłodzony skroplony,
- 4 – gaz rozpuszczony,
- 5 – pojemniki aerozolowe i naczynia,
- 6 – inne przedmioty,
- 7 – gazy niesprężone,
- 8 – chemikalia pod ciśnieniem,
- 9 – gazy zaadsorbowane.
Jeszcze inaczej wygląda to dla klasy 1, gdzie grupy zgodności występują od litery A do S. Nie da się ukryć, że oznaczenia ADR są dość skomplikowane i do ich opanowania niezbędny jest specjalne szkolenie. Zapisz się na kurs ADR!
Materiały promieniotwórcze – odrębne zasady
Z racji na wyjątkowy stopień zagrożenia przepisy regulujące przewóz materiałów radioaktywnych odbiegają od pozostałych zasad, którym rządzi się klasyfikacja ADR. Chodzi tu zwłaszcza o te transporty, w których stężenie materiałów radioaktywnych jest zbyt wysokie, by ujęła je klasyfikacja obejmująca inne substancje. Dlatego w tej klasie nie obowiązują poprzednio wymienione grupy pakowania i grupy zgodności.
Przewożone substancje radioaktywne dzieli się na grupy odpowiadające: wyłączonym sztukom przesyłki, materiałom o niskiej aktywności właściwej, przedmiotom skażonym powierzchniowo, sztukom przesyłki typu A, typu B (U), typu B (M), typu C, a także podlegającym warunkom specjalnym. Ostatnia grupa to sześcioflorek uranu.